(1) WILCABAMBA...
Ostatnia Stolica Inków

Profesor organizuje wyprawę
Wersja zwyciezców i zwyciężonych

I

 Lima. Polowa czerwca 1975 roku.
   Dotychczas historia Peru, pisana przez Hiszpanów lub pół-Hisz­panów na podstawie dokumentów hiszpanskich, była widziana oczyma zwycięzców. I taką dają oni syntezę konkwisty: 168 Hiszpanów dzięki niezwykłej odwadze tudzież przebiegłości utożsamianej często z mądrością, podbiło potężne imperium Inków, dysponujące ogromną armią, i to - w ciągu niespełna półtorej godziny! Tawantinsuyu, Państwo Czterech Stron, upadło bowiem - twierdzą - wraz z uwięzieniem Inki Atao Wallpa; stało się to 16 listopada 1532 roku, w miescie Cajamarca. Dzielni, wspaniali Hiszpanie!
   A przecież wystarczy sięgnąć do zachowanych w Archiwum Generalnym Indii założo­nym w 1779 roku w Sewilli czy też w archiwach peruwiańskich, dokumentów pisanych przez Inków - by stwierdzić, że Francis­co Pizarro i jego towarzysze byli zwykłymi najemnikami! Inkowie pogardzali nimi, uważając za próżniaków, złodziei i łajdaków. Kogo jednak do tej pory interesowała wersja zwyciężonych, ta, z której wynika niezbicie, iż Cajamarca była jedynie wstępem do konkwisty, incydentem wojennym? Bowiem podbój Peru rezultat wielu skomplikoanych okoliczności, zakończył się dopiero 24 czerwca 1572 roku, wraz z zajęciem ostatniej stolicy Inków Vilcabamby.
- Panie profesorze, gdzie leży Vilcabamba?
Przeprowadzam wywiad z profesorem Edmundo Guillenem, autorem głośnej książki "Inkaska wersja konkwisty". "Każdy kraj ma prawo tworzyć swoję własną historię, dotychczas znane dzieje Peru do uzyskania niepodległości w roku 1824 były właściwie historią Hiszpanii za morzem" - przypominają mi się słowa Victorii de la Jara, która zajmuje się badaniem inkaskiego pisma. Victoria, Edmundo Guillen, jeszcze kilku peruwiańskich uczonych, starają się w ciqgu ostatnich lat przedstawić nową, pe­ruwiańską wersję wydarzeń. To Victoria skontaktowała mnie z profesorem.
 - On o Inkach wie wszystko - potwierdzała z entuzjazmem powszechną w Peru opinię.
Teraz jednak Edmundo Guillen, rektor Uniwersytetu im. Ricardo Palma, przecierał nerwowo okulary, wyraźnie zakłopotany.
 - Nie wiemy - stwierdził - gdzie znajduje się Vilcabamba. Pracuję nad jej lokalizacją prawie od dziesięciu lat: Są różne, wcześniejsze przypuszczenia. Na razie szukam jej w dokumentach.
 - A nie mogłby pan w terenie?
 Nie jestem jeszcze gotów. Poza tym - dotychczas brak było bodźca. Otóż Vilcabamba znajduje się przypuszczalnie w tym samym regionie, gdzie w latach sześćdziesiątych działała partyzantka; wojsko niechętnie patrzy na wyprawy w te okolice, trudno też uzyskać od nich dokładne mapy, mają je tylko w sztabie. Zresztą, przyjmując nawet że mapy dostanę – zaczął myśleć głośno Profesor - pozostaje problem pieniędzy. Kraj jest biedny i nie ma dużego budżetu na badania naukowe. Najłatwiej byłoby szukać przy pomocy śmigłowca. Czy pani wie, ile kosztuje godzina lotu?
 - Profesor zapalił się i chce od razu przeprowadzić kalkulacje.
Przypadkowo wiem. Wróciłam właśnie z Amazonii, gdzie Peruwiańczycy przeprowadzają wiercenia naftowe. Nie ma dróg, cały sprzęt przewozi się helikopterami. Peruwiańskie wojsko wynajmuje je peruwiańskiemu przedsiębiorstwu państwowemu: ó00 dolarow godzina lotu
 - Proszę pani - Profesor zaczyna się zapalać - jeszcze około roku muszę grzebać w dokumentach. Żeby być gotowym do poszukiwania Vilcabamby, trzeba ją najpierw odkryć naukowo, wiedzieć, gdzie znajduje się na pewno; wyprawa byłaby tylko fizycznym niejako potwierdzeniem odkrycia. Będę pracował, a kiedy wszystko przygotujemy i postaramy się o środki - zawiadomię panią. I zaproszę do udziału w ekspedycji.
 Przygotowania
   Profesor, Halik i ja jesteśmy po imieniu: Trudno i nie ma sensu tytułować się w dżungli - stwierdził Edmundo Guillen. Tylko Erasmo Moran Sanchez, 25-letni absolwent administracji przedsiębiorstw, ktory jako dziecko nazywal sie Yayo i tak już pozostało, uparcie zwraca się do Edmunda przez Usted, Pan
 - Yayo - pytam - dlaczego jedziesz z nami? Skąd ten zapał do archeologii?
 - Miałem dobrego historyka w szkole średniej – tłumaczy Yayo- a zresztą decyduje się na szczerość- chciałbym zostać zięciem Profesora.
   Edmundo nic nie mowi, Yayo nie zwracał się do niego. Zna chłopaka od kilku lat, zawsze myślał widząc go w domu, że przychodzi posłuchać o Inkach. A tu patrzcie, Ana Maria ma już narzeczonego.
Przyjechałam do Peru na początku lipca; najlepszy okres na wyprawę - pisał Edmundo - pomiędzy czerwcem i sierpniem, później w dżungli leje, nie sposób się przedostać. W Limie była pełnia peruwiańskiej zimy: chłodno, szaro, smutno, w powietrzu unosiła się wieczna o tej porze roku mżawka, zwana tu garua. Zaopatrujemy się, musimy kupić wszystko, co przyda się podczas ekspedycji. Wiadomo już, że potrwa dłużej niż przewidy­waliśmy: helikopterów nie będzie, możemy liczyć jedynie na transport najtańszy, a wiec - od momentu pożegnania cywilizacji - na muły i na własne nogi.
- Trzeba kupić żywność co najmniej na dwa tygodnie - proponuje bywały w ekspedycjach
Halik.
 - Skądże znowu - protestuje Profesor, który zanim zjechaliśmy się w Limie, odbył już mały rekonesans w stronę Vilcabamby i twierdzi, że dostać tam można wszystko No, może nie chleb, ale i tak nie sposób go zabrać na czas całej wyprawy, lepiej od razu wykreślić z jadłospisu: ale są tam barany, kury, a świnki morskie, cuis - ważą w dolinie Vilcabamby do ośmiu kilogramów!
   Profesor jest mądry, wie gdzie leży Vilcabamba, dlaczego mu nie wierzyć? Znacznie przecież łatwiej znaleźć kurę niż porośnięte czterowiekową dżunglą ruiny stolicy Inków.
   Ale Halik, czołobitny wobec naukowych osiągnięć Edmunda, w sprawach zaopatrzenia wierzy mu jakby na pół; toteż z trudem - bo są właśnie te dwa tygodnie w miesiącu, podczas których w Peru nie sprzedaje się mięsa – zdobywa kilka kiełbas, z nie mniejszym wysiłkiem parę kilogramow cukru, trochę makaronu, kawę, herbatę, marmoladę i suszone figi. Zaopatrujemy się też w prezenty. Dla dzieci i kobiet- cukierki. Edmundo twierdzi, że to najlepszy podarek, opowiada, że spotkał Indianki, które nigdy jeszcze nie kosztowały słodyczy, nie wiedziały jak jeść cukierki i łykały je jak kluski. Ale że smakowały im, była to najpewniejsza droga, aby zaprosiły Profesora pod swój ciepły dach. Kupujemy też maczety, - najlepszy prezent dla mężczyzny. Dla nas- kompletujemy rzeczy przydatne do obozowiska: latarki, świece, i hamaki, śpiwory, plecaki, manierki; kupujemy też chlor do oczyszczania wody, tiul na moskitiery, który przyszyjemy do kapeluszy, środek przeciwko ukąszeniom owadow, tenisówki. Ładuję jeszcze do bagażu przywieziony z Polski radziecki szampan i dwa biało-czerwone proporczyki, które podarował nam polski ambasador w Limie, Stanistaw Jarząbek.
   Pierwszym etapem wyprawy będzie także stolica Inków, ale znana: Cusco.
   Odlatujemy 10 lipca.